Có người đánh mất cái búa, ngờ cho đứa con nhà láng giềng lấy trộm. Anh ta trông dáng nó đi, rõ ra đứa ăn trộm búa, nhìn vẻ mặt nó, rõ ra đứa ăn trộm búa, thấy nó cất nhắc, hành động, không một tí gì là không rõ ra một đứa ăn trộm búa cả.
Được một lúc, người ấy bới trong hố, lại thấy cái búa, thì hôm sau, trông đứa con nhà láng giềng ngôn ngữ cử chỉ lại không một tí gì giông đứa ăn trộm búa nữa.
Liệt Tử
Lời bàn: Người ta, khi mất cái gì, thì một mất mười ngờ. Mà khi trong bụng đã ngờ vực thì các ngoại vật cũng theo đấy mà biến đổi đi cả. Phàm tâm trí mình đã cảm giác làm sao, thì tự mình lại tưởng tượng một cái cảnh sắc hợp như thế. Người mình vui, thì mình thấy sự vật ngoài hình như cũng vui; người mình buồn, thì mình thấy sự vật ngoài cũng buồn. Chẳng qua là tại tự mình in trí như vậy, chớ ngoài vật hồ dễ đã có mối liên lạc mật thiết với mình mà thật thay đổi như thế đâu! Cái tâm chuyển thời hết thảy muôn pháp đều chuyển theo. Cho nên tâm cần phải chính. Tâm có chính thì tư tưởng hành vi mới thoát khỏi tà khúc được.
Tường đổ
Nước Tông có người nhà giàu. Một hôm trời mưa, tường nhà anh đổ. Đứa con nói: “Thưa cha, không đắp ngay tường lại, e có trộm vào”. Người láng giềng thấy tường đổ, cũng nói: “Này bác, không đắp ngay tường lại, e có trộm vào”. Tường chưa kịp đắp, tối hôm ấy nhà anh ta quả nhiên mất trộm thật.
Anh ta khen đứa con là khôn ngoan biết trước, mà ngò người láng giềng là gian giảo làm xằng.
Cũng một câu nói, con nói, thì khen là tinh khôn, láng giềng nói, thì ngờ là trộm cắp, bởi tại có làm sao? Tại con, thì tình thân, cho nên không có bụng ngờ, láng giềng là tình sơ, cho nên sinh ra ngờ vực. Thế cho nên, phận sơ mà câu nói thân, thì thê nào cũng làm cho người nghe mình đem lòng nghi hoặc.
Hàn Phi Tử
Lời bàn: Bài này cốt dạy ta phải thận trọng câu nói. Người láng giềng đấy sở dĩ mà để người nhà giàu ngờ vực, là vì không được thân với người ta, mà nói một câu ra chừng thân lắm, muốn lo việc của người như việc của mình, coi việc thiết đến người cũng như thiết đến mình vậy. Cho nên: Gặp người đáng nói mà không nói là bỏ hoài mất một người, thì gặp người không đáng nói mà lại nói, chẳng những là làm phí một lòi nói, mà lại để cho người ta sinh nghi tình ra nữa!
Đọc thêm tại:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét