BÁO THÙ
Nước Ngô, nước Việt đánh nhau.
Vua Ngô là Hạp Lư thua trận, phải quân Việt đâm chết. Con Hạp Lư là Phù Sai nối ngôi làm vua, thể thế nào cũng phục thù được cho cha mối nghe. Phù Sai bèn cho người đứng ở sấn, mỗi khi mình ra vào, người ấy phải nói to lên rằng:
“Phù Sai kia! Nưốc Việt nó giết cha mày mà mày quên ư?”
Phù Sai thưa rằng: “Dạ không dám quên.”
Ba năm sau, quả nhiên Phù Sai đánh được nước Việt, báo thù cho cha.
Lúc nước Việt thua, vua Việt là Câu Tiễu sai sứ sang cầu hòa, Tuy rằng được hòa; nhưng đêm ngày âu sầu, lo nghĩ nát gan, tan ruột. Chất củi làm giường nằm, treo cái mật trước chỗ ngồi. Khi nằm thì trông cái mật; khi ăn, thì nếm cái mật. Chính thân thì cày cuốc, vớ thì dệt vải làm ăn lao khổ như thường dân. Ai là bậc hiền tài, thì trọng dụng, ai là kẻ khôn khó thì cứu giúp. Hơn hai mươi năm trời, lúc nào cũng như vậy. Sau Câu Tiễn xem chừng lòng dân đã khiên được, bây giò mới đem quân đánh Ngô, quả nhiên Ngô lại thua mà Việt Được.
Lời bàn: Một bên vì cha mà báo thù, một bên vì nưóc mà báo thù, hai cái thù không đội trời chung, mà dụng tâm theo đuổi đến báo kỳ được mói nghe thực là chính đáng, khiến ai nghe thấy cũng phải kính phục. Nếu Phù Sai, Câu Tiễn gặp cái cảnh đau đốn như thế, mà cứ mặt dày mày dạn điềm nhiên như không , thì chẳng là đất đá, không biết nhục là cái gì ư! Có biết nhục, vậy sau mối rửa được nhục. Khi đã rửa được nhục lại cần phải tu tỉnh luôn luôn và quí nhất là cảm hóa và nâng đỡ kẻ thù đã chịu lui bước hay đã đầu hàng để cho họ đỡ đau khổ, có địa vị, thì mói được yên lâu. Nếu rửa nhục xong mà kiêu căng đại noạ, quên cả phòng bị thì lại chuốc lấy nhục mà oan oan tương báo, chỉ những tàn hại nhau hoài mà thôi!
CÁCH DÙNG PHÁP LUẬT.
Quí Cao làm quan sĩ sư nước Vệ có làm án chặt chân một người.
Sau nước Vệ loạn, Quí Cao chạy trốn, ra đến cửa thành, gặp ngưồi giữ cửa thành, lại chính là người mình chặt chân ngày trưốc.
Người ấy bảo: “Kia có chỗ tường đổ”.
Quí Cao nói: Ngưồi quân tử không trèo tường.
Lại bảo: “Kia có lỗ hổng”.
- Người quân tử không chui lỗ hổng.
Lại bảo: “Ở đây có cái nhà”.
Quí Cao mới chạy vào nhà ẩn. Bởi vậy mà quân đuổi theo không thể bắt được.
Lúc Quí Cao sắp đi, bảo người giữ thành rằng:
“Trưốc ta theo phép nước mà chặt chân ngưòi, nay ta gặp nạn, chính là cái dịp để người báo thù mà người ba lần chỉ lối cho ta trốn, thương ta như thế là nghĩa làm sao?”
Người giữ thành nói:
“Tội tôi đáng chặt chân, tránh sao cho khỏi. Lúc ông luận tội, xoay xỏ pháp luật, ý muôn nói tay, tôi cũng biết. Lúc án đã định, đem ra hành hình, nét mặt ông buồn rầu, tôi lại biết lắm. Ông làm như thế há có vị riêng gì tôi, đó là tâm địa quân tử tự nhiên như vậy… Thế cho nên tôi muốn cứu ông”.
Đức Khổng Tử nghe chuyện này, nói rằng: “Cũng là một cách dùng pháp luật, mà có lòng nhân từ, thì gây nên ơn, dùng mà ra dáng tàn bạo thì gây nên oán. Như Quí Cao là người làm quan biết dùng pháp luật vậy”
Đọc thêm tại:
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét